IPARD Nedir?
IPARD, Avrupa Birliği (AB) tarafından aday ve potansiyel aday ülkelere destek olmak amacıyla oluşturulan, Katılım Öncesi Yardım Aracı’nın Kırsal Kalkınma bileşenidir. İngilizcesi ismi “Instrument for Pre-Accesion Assistance Rural Development“ olan program, bu ismi oluşturan kelimelerin baş harflerinden oluşan IPARD programı şeklinde isimlendirilmektedir.
IPARD, Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası, Kırsal Kalkınma Politikası ve ilgili politikalarının uygulanması ve yönetimi için uyum hazırlıklarını ve bu kapsamda politika geliştirilmesini desteklemeyi amaçlayan bir mali destek mekanizmasıdır. Temel amacı, Türkiye'deki tarım sektörünün modernizasyonunu sağlamak, çiftçilerin gelirini artırmak, kırsal altyapıyı geliştirmek ve sürdürülebilir tarım uygulamalarını teşvik etmektir.
Proje destekleme süreci nasıl işler?
IPARD programı çerçevesinde, projelerin desteklenme aşamaları aşağıda özetlenmiştir:
1. Başvuru ve Proje Hazırlığı:
Potansiyel başvuru sahipleri (gerçek kişiler, tüzel kişiler ve üretici örgütleri), yatırım yapmayı düşündükleri sektörde IPARD programını ve önceki çağrılarda yayınlanan başvuru çağrı rehberlerini göz önünde bulundurarak proje fikirlerini geliştirmelidirler. Bu aşamada, çağrı öncesinde gerekli hazırlıkları yapmaları gerekmektedir.
2. Başvuru Süreci:
TKDK tarafından proje çağrısına çıkıldıktan sonra, başvuru sahibi çağrıya esas güncel başvuru çağrı rehberi ve dokümanlar dikkate alarak proje başvuru dosyasını oluşturulur. Belirtilen tarihler arasında başvuru yapabilmek için öncelikle başvuru sahipleri TKDK Online Başvuru sistemini kullanarak elektronik başvurularını yaparlar. Daha sonra bu online başvurunun çıktısını alarak hazırlanan Başvuru Paketi TKDK’nın ilgili İl Koordinatörlüğüne sunulur.
3. Değerlendirme ve Seçim:
Başvuru süresi sona erdikten sonra, başvuru paketleri ilk olarak idari kontrolden geçirilir. İl Koordinatörlükleri bünyesindeki Proje Başvuru Yönetim Birimi, paket içerisindeki resmi belge ve dokümanların geçerliliğini ve uygunluğunu kontrol eder. İdari uygunluğu tamamlanan dosyaların teknik ve saha kontrolleri İl Koordinatörlüklerinin Yerinde Kontrol Birimlerince yapılır. İşlemleri tamamlanan başvuru paketleri TKDK merkezine iletilir. TKDK merkezi, iş planı analizlerini gerçekleştirir. Proje Değerlendirme ve Seçim Komitesi tarafından destek almaya hak kazanan projeler, TKDK'nın resmi internet sitesinde duyurulur.
4. Sözleşme İmzalama:
Sözleşmeye hak kazanan proje başvuru sahipleri ilgili İl Koordinatörlüğüne davet edilir ve projenin ayrıntılarına ilişkin sözleşme imzalanır. Sözleşme imzalayan başvuru sahipleri, bundan sonraki süreçlerde "faydalanıcı" olarak anılırlar.
5. Proje Uygulama ve Ödeme:
Sözleşme imzalandıktan sonra, faydalanıcılar belirlenen süre ve şartlara uygun olarak projeyi uygulamaya başlarlar. Bu aşamada, düzenli izleme ve raporlama süreçleri yürütülür. Yatırımı tamamlayan faydalanıcılar, ödeme belgeleri, resmi evraklar ve diğer dokümanları içeren bir Ödeme Talep Paketi hazırlar ve ilgili kuruma sunar. Sunulan paket, idari kontrolden ve saha kontrollerinden geçtikten sonra, sözleşmede belirtilen oranda hibe ödemesini alırlar.
6. İzleme ve Değerlendirme:
Faydalanıcı, yatırımını tamamladıktan ve son ödemesini aldıktan sonra 5 yıllık izleme süreci başlar. Bu dönem boyunca, işletme ziyaretleri ve kontrolleri düzenli aralıklarla İl Koordinatörlüğü Yerinde Kontrol Birimi tarafından gerçekleştirilir. Desteklenen işletmenin bu 5 yıl boyunca faal kalması ve destek aldığı harcama kalemlerini koruması gerekmektedir
7. Projenin Kapanışı:
5 yıllık izleme dönemi sona erdiğinde, proje kapanışı yapılır. Bu aşamada, faydalanıcı ile kurum arasındaki resmi ilişki sona erer.
IPARD Programı hangi illerde uygulanmaktadır?
IPARD II programı 42 ilde uygulanmakta olup, IPARD III programı ile birlikte desteklerin 81 ilde verilmesi planlanmaktadır. IPARD II kapsamında desteklenen illerin listesi aşağıda sunulmuştur:
IPARD Programının Türkiye'deki Tarihçesi
IPARD, Türkiye'nin Avrupa Birliği (AB) üyelik süreci kapsamında yürütülen tarım ve kırsal kalkınma politikalarının bir parçası olarak ortaya çıkmış bir mali destek programıdır. Programın tarihçesi aşağıdaki gibi özetlenebilir:
1995 - 2000:
Türkiye, AB ile Gümrük Birliği'ne geçiş sürecine girerken, tarım sektörünü modernize etmek ve AB standartlarına uyum sağlamak amacıyla çeşitli reformlar gerçekleştirildi. Ancak bu dönemde tarım sektörünün sorunları ve kırsal alanların kalkınması için özel bir mali destek mekanizması oluşturulmadı.
2000 - 2007:
Türkiye, 1999 Helsinki Zirvesi'nde aday ülke olarak kabul edildi. Bu dönemde, AB ile üyelik müzakereleri için ön hazırlık çalışmaları başladı. AB ile müzakerelere başlayabilmek için uyum yasaları ve politikalarının oluşturulması gerekiyordu. Bu çerçevede tarım ve kırsal kalkınma alanında da çalışmalar yoğunlaştı.
2007:
Türkiye, AB ile tam üyelik müzakerelerine başladı. Bu dönemde, Türkiye'nin kırsal kalkınma politikalarının AB politikalarına uyumlu hale getirilmesi ve tarım sektörünün modernizasyonu önem kazandı. Bu süreçte "Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım Politikalarının Uyumlaştırılması Projesi" (KKTAP) hayata geçirildi.
2008-2009:
Aday ülke konumunda olan Türkiye, IPA’nın V. Bileşeni’nden (Kırsal Kalkınma) faydalanmak amacıyla, 2007-2013 yılları için IPARD Programı’nı hazırlamıştır. Bu program, Avrupa Komisyonu tarafından 25 Şubat 2008 tarihinde, Türkiye’deki Yüksek Planlama Kurulu tarafından da 30 Aralık 2009 tarihinde onaylanmıştır.
2011:
2007-2013 yılları için hazırlanan IPARD Programı’na ilişkin uygulamalar, 29 Ağustos 2011 tarih ve C(2011)/6079 sayılı Avrupa Komisyonu kararı ile yetki devri verilmesinin ardından başlamıştır.
2012-2013:
2012 yılı sonuna kadar 20 ilde devam eden uygulamalar, Avrupa Komisyonu’nun 25 Temmuz 2013 tarihli yetki devri kararı ile 42 ile yaygınlaştırılmıştır
2014-2023:
2014-2020 yılları için hazırlanan IPARD II dönemi başladı. IPARD II programının desteklemeleri 2023 yılında da devam etmekte olup, yine bu dönemde IPARD III programı da hazırlanmıştır. 2023 yılının son çeyreğinde TKDK’nın IPARD III programından çağrıya çıkması beklenmektedir.